Jąkanie a słyszenie siebie

W mojej pracy często spotykam dzieci i dorosłych, którzy jąkają się od lat – a nikt nigdy nie sprawdził, jak działa ich przetwarzanie słuchowe. A przecież mowa zaczyna się właśnie od słuchania. Od tego, jak mózg odbiera, porządkuje i interpretuje dźwięki. Coraz częściej widzę, że za jąkaniem stoi nie tylko napięcie emocjonalne, ale także sposób pracy układu słuchowego.

Dlaczego słuch ma tak duże znaczenie przy jąkaniu?

Kiedy mówimy, nie tylko wydajemy dźwięki – my słyszymy siebie i na bieżąco kontrolujemy własną wypowiedź. To tzw. słuchowe sprzężenie zwrotne.Jeśli ten mechanizm działa niestabilnie, mózg dostaje nieczytelne informacje: raz słyszy zbyt mocno, raz zbyt słabo, czasem z opóźnieniem. W odpowiedzi próbuje „na siłę” kontrolować mowę, co prowadzi do napięcia, powtórzeń, blokad.

U wielu osób jąkających się obserwuje się:

• nadwrażliwość na dźwięki,

• trudność w rozumieniu mowy w hałasie,

• zaburzone różnicowanie głosek,

• trudność w utrzymaniu rytmu wypowiedzi.

Co bada diagnoza przetwarzania słuchowego przy jąkaniu?

Badanie nie polega na sprawdzaniu, czy ktoś „dobrze słyszy” w sensie medycznym. Ono pokazuje, jak mózg przetwarza dźwięk.W kontekście jąkania szczególnie ważne są:

• lateralizacja słuchowa – czyli które ucho i która półkula dominują w odbiorze mowy,

• reakcja na dźwięki – nadwrażliwość lub osłabiona wrażliwość,

• tempo przetwarzania bodźców słuchowych,

• różnicowanie dźwięków mowy,

• umiejętność słyszenia mowy w szumie.

Jeśli lateralizacja jest nieustalona lub skrzyżowana, a reakcja na dźwięk niestabilna – mowa traci automatyczność. Dziecko zaczyna „kontrolować” ją głową zamiast pozwolić, by płynęła naturalnie.

Dlaczego badanie bywa przełomowe?

Często po diagnozie rodzice mówią:"Pierwszy raz ktoś nam wytłumaczył, skąd to jąkanie się bierze."

Badanie:

• porządkuje przyczyny,

• zdejmuję poczucie winy z dziecka,

• pokazuje, że jąkanie nie jest złą wolą ani brakiem odwagi,

• otwiera drogę do pracy z układem nerwowym, a nie tylko z objawem.

Czy przetwarzanie słuchowe można wspierać?

Tak. Jeśli wiemy, w którym miejscu układ nerwowy się „zacina”, możemy dobrać formę wsparcia – m.in. trening słuchowy. Taka praca pozwala:

• uspokoić reakcję na dźwięki,

• poprawić integrację słuchowo-ruchową,

• wzmocnić poczucie kontroli nad mową,

• odciążyć układ nerwowy.

U wielu dzieci wraz z poprawą przetwarzania słuchowego spada napięcie, a mowa staje się spokojniejsza i bardziej płynna.

Na zakończenie

Jąkanie bardzo często nie zaczyna się w emocjach, ale w sposobie, w jaki mózg słyszy i porządkuje dźwięki.Kiedy układ nerwowy przestaje walczyć z dźwiękiem – ciało również przestaje walczyć z mową.

W mojej pracy widzę, jak duża ulga pojawia się już wtedy, gdy dziecko i rodzice rozumieją, dlaczego mowa się blokuje.Jeśli czujesz, że temat przetwarzania słuchowego może dotyczyć Twojego dziecka – zapraszam spokojnie do rozmowy i diagnostyki.